De waarheid omtrent zotten Annot

Egidius Annot is een man die met heel veel mysterie is omgeven. Bij elk bezoek aan het museum is er wel iemand die zich verwonderd afvraagt waarom een herenboer uit Waarloos in het midden van de 19e eeuw in godsnaam een merklap borduurde. Misschien was het wel  gewoon in Gods naam.

Geboorteakte van Egidius Annot
(klik op de foto voor een vergroting) Maar Egidius was in ieder geval geen herenboer, zoals hij heel lang werd afgeschilderd. Een herenboer die merklappen borduurt? Waarom zou hij dit gedaan hebben? Had hij misschien te veel vrije tijd? De waarheid omtrent Egidius is echter veel minder poëtisch.

Egidius Annot werd op 3 juli 1816 in Duffel geboren, als zoon van Joannes Gummarus en Maria Theresia Verdonck.

Behalve deze feiten verdwijnt Egidius dan van de radar totdat hij op 1 mei 1843 in de bevolkingsboeken van Waarloos opduikt. Niet als herenboer, maar als 27-jarige dienstknecht bij landbouwer Adrianus Brouwers en Maria Elisabeth De Vocht in de Dorpsstraat 17 (de huidige Ferdinand Maesstraat).

Rond 1870 gaat hij aan de slag bij landbouwer Boen-De Vos. Hij woont bij de familie in.

Vier jaar later, op 27 mei 1874, huwt hij te Waarloos met de 46-jarige Maria Catharina Huysmans. Hijzelf is dan 58 jaar en staat nog steeds ingeschreven als dagloner, maar zijn woonplaats is ons niet bekend.

Huwelijksakte van Egidius, dagloner, 58 jaar, met Maria Catharina Huysmans, dagloonster, 46 jaar			Huwelijksakte van Egidius, winkelier, 69 jaar, met Maria Catharina Keurremans, landbouwster, 44 jaar
(Klik op de foto voor een vergroting)

Overlijdensakte akte van Maria Catharina Huysmans
(klik op de foto)

Lang zijn de echtelieden niet samen, want Maria Catharina sterft op 11 december 1881. In de overlijdensakte wordt Egidius als winkelier omschreven, waarschijnlijk ergens in het centrum van Waarloos.

Toch lijkt onze Egidius snel weer op vrijersvoeten, want op 13 november 1885 huwt hij met Maria Catharina Keurremans (eveneens van Waarloos en met dezelfde voornamen als echtgenote nummer één).

Nog altijd staat hij geboekstaafd als winkelier, maar in 1886 verhuist hij met Maria Catharina naar wijk 2, nummer 15 (voorlopig niet duidelijk waar dat is).

Overlijdensakte van Maria Catharina Keurremans
(klik op de foto)

Vanaf 1886 staat hij als rentenier vermeld. Maar ook dit koppel is geen lang leven samen gegund, want Maria Catharina sterft op 26 oktober 1895 en Egidius wordt voor de tweede keer weduwnaar.

Een week voor het overlijden van zijn tweede vrouw gebeurt er echter iets, dat zeker heeft bijgedragen tot de mythevorming van Annot als herenboer.

Maria Catharina (vermoedelijk ziek en ten dode opgeschreven) en Egidius verschijnen op 18 oktober 1895 voor notaris Van Dyck in Kontich en doen een schenking aan de Waarlose kerkfabriek en het Bureel van Weldadigheid (armentafel).

Schenkingsakte
(klik op de foto)

De schenking luidt als volgt:

Aan de kerkfabriek van Waarloos: een huis met plaats, tuin, hakhout en bouwland gestaan en gelegen te Waerloos op Notweg (Notwei) ten kadaster bekend wijk B nummer 265a, 266a, 267a, 268a, 263 en 269b voor eene  gezamelijke grootte van een hectaar tachtig aren vijf centiaren.

Aan het Bureel van Weldadigheid te Waarloos: een huis met aanhoorigheden en hof gestaan en gelegen te Waerloos in het dorp, ten kadaster bekend wijk B nummer 75 en 75b voor eene grootte van zeven aren en vijftien centiaren.

Heeft Egidius dit vergaard tijdens zijn leven? Niet echt. Of is hij rijk getrouwd? Niet alles valt uit deze teksten af te leiden, maar Egidius is getrouwd in gemeenschap van goederen en erfde dus alles van zijn tweede echtgenote, die zowel van haar vader als van haar stiefmoeder als enige levende erfgenaam had geërfd. Het is vrij waarschijnlijk dat de kinderloze dienstknecht en winkelier hieraan zijn latere faam en naam als herenboer te danken heeft. Zijn enige verdienste is dat hij goed geboerd heeft in zijn partnerkeuze.

De begunstigde instanties bezitten de goederen in volle eigendom na het overlijden van de langst levende schenker, in dit geval dus Egidius.

De nieuwe eigenaars verbinden zich echter tot volgende overeenkomst:

Jaarlijks en eeuwigdurend twee gezongen missen voor elk van de schenkers en een gezongen jaargetijde voor Petrus Joannes en Maria Van den Auwera (haar ouders), voor Maria Philippina Campers (haar stiefmoeder), Michel en Jan Baptist Keurremans (haar broers), Joannes Gommarus en Maria Theresia Verdonck (zijn ouders) en Maria Catharina Huysmans (zijn eerste vrouw).

Na elk van de  tien voornoemde jaargetijden een brooduitdeling onder de armen van Waarloos.

Egidius overleeft zijn tweede echtgenote nog 17 jaar en overlijdt op op 18 februari 1912, net voor de Eerste Wereldoorlog, op 96-jarige leeftijd. Een uiterst hoge leeftijd voor die tijd. Hij woont dan in de Leemstraat 50, wat nu een deel van de Veelstraat is.

Wat blijkt nu? Egidius Annot was 37 jaar toen hij zijn wereldberoemd doek heeft gemaakt. Op dat ogenblik was hij duidelijk een dienstknecht. Of hij echt arm was, weten we niet, maar het ging dus duidelijk niet om een rijke herenboer die eventjes een merklap maakte om de tijd te doden.

Een waarschijnlijker hypothese is echter wel dat de vrijgezel  Egidius Annot dit doek maakte tijdens de lange en donkere wintermaanden, wanneer de vroege duisternis de mensen tot binnenwerk verplichtte? We zien Annot op een zolderkamertje aan zijn doek werken om zo de lange en koude winteravonden door te komen. Se non è vero, è ben trovato…

(klik op de foto) Vreemd? Ja, erg vreemd, want we hebben geen weet van andere doeken die door mannelijke handen zijn vervaardigd. Het blijft dus een uiterst vreemde eend in de vrouwelijke bijt.

Blijft natuurlijk de vraag waar het epitheton ornans 'zot' vandaan komt. Nu ja ornans, iemand zot noemen is niet onmiddellijk de meest vleiende term, maar bij Egidius is het ondertussen een haast lieflijke term geworden. Is het  omdat hij een dergelijke merklap heeft gemaakt? Misschien. Maar uiteindelijk zijn er nog andere verklaringen te bedenken. Misschien wel omdat hij zo zot was om nog op late leeftijd te trouwen. En op nog later leeftijd te hertrouwen. Of misschien omdat hij en zijn vrouw hun volledige bezittingen aan de kerk en het Bureel schonken. Wie is er nu nog zo zot? Of misschien zelfs omdat hij zoveel missen en broodbedelingen liet doen. Wie zal het zeggen?

En misschien is het uiteindelijk niet zo belangrijk. Wel belangrijk is het feit dat een gewone burger uit Waarloos een stukje onvervalst cultuurpatrimonium aan de wereld heeft geschonken C’est fou oui, maar het is vooral een fantastisch verhaal!

Waar de bezittingen (en dus de giften) van Egidius en Maria Catharina Keurremans gelegen waren, kan je terugvinden op de volgende kaartjes, zijnde het gemeenteplan van Kontich, een kadasterkaart uit de tijd van Annot en een moderne kadasterkaart. Linkerkolom is de gift aan de Kerkfabriek, rechterkolom de gift aan het Bureel van Weldadigheid.

Tekst: Paul Catteeuw en Luk Du Mont. Foto’s: Chris Claes, Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich.
Uit Reineringen, het tijdschrift van de Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich, jaargang 7, nummer 2 (april-juni 2016), pp. 2-3.

En lees ook de fictieve autobiografie van Egidius Annot: "Het eeuwige leven en de dood van Egidius Annot tot Waerloos".

Zoeken in onze website